-
1 VEÐ
I) (gen. pl. veðja), n. pledge, surety;setja e-t í veð, at veði, to pledge, give in pledge;hann bauð at veði alla eign sína, he offered all his property as a pledge;leysa (út) veð, to redeem a pledge;hafa e-t í veði, to have at stake;vera í veði, to be at stake (líf mitt er í veði).* * *n., dat. pl. veðjum; [Ulf. wadi = ἀρραβών; A. S. wed; Old Engl. (Chaucer) wedde; Scot. wad-set = a mortgage; Germ. wette; Lat. vas vad-is, vadi-monium]:—a pledge, surety; vörzlu-mann þann er veðjum sé jamgóðr, N. G. L. i. 347; leggja veð fyrir grip, ii. 161; þat veð sem þeir eru á sáttir, Grág. ii. 234; Sighvatr handsalaði honum Sauðafell í veð, Bs. i. 507; hann bauð þar at veði alla eigu sína, Fms. ix. 47, viii. 303; í hönd skal leigu gjalda, eða setja veð hálfu betra, Vm. 16; selja e-m veð, Js. 125, N. G. L. ii. 162; þeir buðu at leggja sik í veð, Nj. 163; leggi einn-hverr hönd sína í munn mér at veði, Edda 20; hann lét eptir fé mikit at veði, Fb. iii. 400; eiga veð í grip, N. G. L. i. 51, Þiðr. 68; hafa e-t í veði, or vera í veði, to have at stake; hafa nú í veði fé þitt ok fjör, Fms. iv. 321; eigi vil ek hafa sæmd mína í veði móts við íllgirni hans, Grett. 95 A; líf mitt er í veði, Fas. i. 30. -
2 á-byrgð
f. responsibility, liability, weight; leggja sína á. á, Grág. i. 208; eiga í á., to have at stake, Band. 18 new Ed., N. G. L. i. 223, Ld. 58; lands á., Grág. ii. 248; vera í á. um e-t, to answer for, Fms. xi. 82, Sks. 762: pl. ábyrgðir, pledges, Bær. II, 686 B. 5.COMPDS: ábyrgðarhluti, ábyrgðarlauss, ábyrgðarráð, ábyrgðarsamligr. -
3 HÆTTA
* * *I)(-tta, -tt), v. to leave of, with dat. (h. heyverkum); with infin. to cease (h. at tala).(-tta, -tt), v. to risk, venture, stake, with dat. (L. vildi eigi út h. sínum mönnum); h. til þess virðing þinni, to stake thy honour on it; impers., litlu hættir nú til, there is but small risk; absol., hefir sá er hættir, he wins who risks, ‘nothing venture nothing have’; h. til e-s, to risk a thing (vil ek heldr til þess h. en hitt spyrist áönnur lönd); h. á e-t, to risk (kváðust á það mundu h. at berjast); to venture upon, to trust to (h. á miskunn e-s); h. e-u undir e-n, to depend on one for a thing.f. danger, peril; eiga mikit íhættu, to run a great risk; leggja e-t í hættu, to expose to risk or danger (leggja sik, líf sitt, fé sitt, í hættu); leggja á þá hættu, to run the risk.* * *1.t, to risk, stake, with dat., Hm. 106; hætta út mönnum sínum, Sd. 153; hætta til þess virðing þinni, to stake thy honour on it, Eg. 719; hættið þit ok mestu til hversu ferr, Nj. 49; litlu hættir nú til, there is but small risk, Fms. vi. 243: absol., hefir sá er hættir, he wins who risks, ‘nothing venture nothing have,’ Bjarn. 7, Hrafn. 16.2. with prepp.; hætta á e-t, to venture on a thing (áhætta, q. v.), Nj. 48; hætta á vald e-s, Fms. xi. 285: h. til e-s, id., Eg. 57, Nj. 73; eigi veit til hvers happs hættir, Sturl. iii. 228; kvað þar hóflangt til hætta, 44.2.t, to leave off, with dat.; hætta seið, to leave off witchcraft, Fms. i. 10; hann bað bændr h. storminum, 36; h. heyverkum, Nj. 103; h. máli, 10: absol. to leave off, desist, Hákon bað hann h., Fms. vii. 154; heldr vildu vér h., N. G. L. i. 348: with infin., h. at tala, Fb. ii. 83:—impers., hætti þysnum, the tumult ceased, Fms. vi. 16. -
4 hætta
* * *I)(-tta, -tt), v. to leave of, with dat. (h. heyverkum); with infin. to cease (h. at tala).(-tta, -tt), v. to risk, venture, stake, with dat. (L. vildi eigi út h. sínum mönnum); h. til þess virðing þinni, to stake thy honour on it; impers., litlu hættir nú til, there is but small risk; absol., hefir sá er hættir, he wins who risks, ‘nothing venture nothing have’; h. til e-s, to risk a thing (vil ek heldr til þess h. en hitt spyrist áönnur lönd); h. á e-t, to risk (kváðust á það mundu h. at berjast); to venture upon, to trust to (h. á miskunn e-s); h. e-u undir e-n, to depend on one for a thing.f. danger, peril; eiga mikit íhættu, to run a great risk; leggja e-t í hættu, to expose to risk or danger (leggja sik, líf sitt, fé sitt, í hættu); leggja á þá hættu, to run the risk.* * *u. f. danger, peril, Fms. iv. 122, 132; leggja á hættu, to run a risk, Eg. 86, 719; leggja sik, líf sitt í hættu, Fs. 4, 21, 41, Fms. iv. 86; eiga mikit í hættu, to run a great risk, Nj. 16, Fms. x. 232.COMPDS: hættuefni, hættuferð, hættulauss, hættuligr, hættulítill, hættumikill, hætturáð. -
5 HÖFUÐ
(dat. höfði, gen. pl. höfða), n.1) head (höggva höfuð af e-m);láta e-n höfði skemmra, to behead one;strjúka aldrei um frjálst höfuð, to be never free, never at ease;skera e-m höfuð, to make a wry face at one;heita í höfuð e-m, to be called after a person;hætta höfði, to risk one’s life;leggja við höfuð sitt, to stake one’s head;fœra e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy;drepa niðr höfði, to droop the head;þoku hóf af höfði, the fog lifted;stíga yfir höfuð e-m, to overcome one;hlaða helium að höfði e-m, to leave one dead on the spot;ganga milli bols ok höfuðs e-s or á e-m, to hew of one’s head, to kill outright;senda e-n til höfuðs e-m, to send one to take another’s head;leggja fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head;leggjast e-t undir höfuð, to put aside, neglect (Þ. lagðist eigi þessa ferð undir höfuð);vera höfði hærri, to be taller by a head;2) head, chief (höfuð lendra manna);Þrándheimr hefir lengi verið kallaðr höfuð Noregs, the chief district of Norway;3) ornamental prow of a ship (skip með gyltum höfðum);ornamental head on a bridle (slitnaði sundr beizlit, ok týndist höfuð, er á var).* * *n., dat. höfði; gen. pl. höfða, dat. höfðum; in Norse MSS. often spelt hafuð, Anecd. 4 (without umlaut); the root-vowel seems in very early times (8th century) to have been a diphthong; thus Bragi uses the rhymes, laufi—haufði, and rauf—haufuð, Edda; the old ditty with a half rhyme, höfðu vér í haufði, Hkr. i. 104, wou’d be faulty unless we accept a diphthong in the latter word: in good old MSS. (e. g. Sæm. Cod. Reg.) the word is always spelt with ꜹ or au, never o, and probably never had a diphthongal sound; the Norse spelling havuð however points to a short vowel; and later Icel. MSS. spell o or , e. g. Hb. in Vsp. l. c. It is probable that the short vowel originated in the contracted form, as haufði sounds hard; [cp. Goth. haubiþ; A. S. heâfod; Engl. head; Hel. hôbid; O. H. G. houpit; mid. H. G. houbet; mod. G. haupt; Dan. hôved; Swed. hufvud; Ormul. hæfedd (the single f marks a preceding long vowel); thus all old Teut. languages except the Icel. agree in the length of the vowel, whereas Lat. căput, Gr. κεφαλή have a short root vowel.]A. A head, Vsp. 38, Sdm. 14, Vþm. 19, Þkv. 16, 19, Skm. 23, Nj. 19, 275, Grág. ii. 11, Fms. x. 381, Eg. 181, Edda 59, passim; mátti svá at kveða, at náliga væri tvau höfuð á hverju kvikendi, Hrafn. 22 (of a great increase in stock); Grímr rakaði bratt fé saman, vóru tvau höfuð á hvívetna því er hann átti, Ísl. ii. 14.II. phrases and sayings, láta höfði skemra, to make one a head shorter, behead, Hým. 15, Fm. 34; strjúka aldrei frjálst höfuð, to stroke never a free head, be never free, never at ease; (sagði) at þeir mundi aldrei um frjálst höfuð strjúka, er vinir hans væri, meðan Þórðr væri höfðingi í Ísafirði, Sturl. ii. 124; eg má aldrei um frjálst höfuð strjúka, I never have any time to spare; sitja aldrei á sárs höfði, to be always quarrelling; skera e-m höfuð, to make a wry face at one, Grett. 17; heita í höfuðit e-m, to be called after a person; hón jós sveininn vatni ok kvað hann skyldu heita í höfuð föður sínum, ok var hann kallaðr Gestr, Bárð. 24 new Ed.: the mod. usage distinguishes between heita í höfuð á e-m, when a person is alive when the child was born, and heita eptir e-m, when that person is dead; halda höfði, to hold one’s head up, Flóv. 43, Og.; bera hátt höfuð, to bear one’s head high, Sturl. iii. 147, Sighvat; hefja höfuðs, to lift one’s head, Thom. 535; drepa niðr höfði, to droop one’s head, Bs. i. 625; þoku hóf af höfði, the fog lifted, Ld. 74; búa hvárr í annars höfði, to be at loggerheads, Sks. 346; fara huldu höfði, to go with a hidden head, in disguise, to hide oneself, Fms. vi. 12; færa e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy, Eg. ch. 62, 63, Fms. x. 261; stíga yfir höfuð e-m, to pass over one’s head, overcome one, 304; er á engri stundu örvænt nær elli stígr yfir h. mér, Eb. 332; hlaða hellum at höfði e-m, to leave one dead on the spot, Dropl. 18; ganga milli bols ok höfuðs, ‘to gang between bole and head,’ i. e. to kill outright, Eb. 240; hætta höfði, to risk one’s head, Hm. 106; leggjask e-t undir höfuð, to lay under one’s pillow, to put aside; leggjask ferð undir höfuð, Fær. 132, Orkn. 46; þú munt verða fátt undir höfuð at leggjask ef ek skal við þér taka, Sturl. i. 27; vera höfði hærri, to be a head taller, Fms. x. 381; setja höfuð á höfuð ofan, to set head upon head, Bs. i. 73, (viz. to consecrate a second bishop to a see, which was against the eccl. law); cp. kjósa annan konung í höfuð Davíð, Sks. 801.III. in a personal sense, in poets, a person, = Lat. caput, Gr. κάρα, κεφαλή; fárgjarnt höfuð, thou fearful woman! Fas. ii. 556; hraustara höfuð, a bolder man, 315; berjask við eitt höfuð, 49; heiptrækt höfuð, Ýt. 25; andprútt höfuð, high-minded man! Sighvat; tírar h., glorious man; leyfðar h., id., Geisli 56; vina höfuð = cara capita, Bm. 2; frænda höfuð, kinsmen, Skáld H. 3. 40; hvarfúst h., thou fickle woman! Hel. 2.2. a number, tale, head, of animals; fádygt höfuð, of a fox, Merl. 1. 39: head, of cattle, þeir eiga at gjalda þingfarar-kaup, er skulda-hjóna hvert hefir höfuð, kú skuldalausa eða kúgildi, Grág. (Kb.) i. 159, referring to the old way of taxation, which is still the law in Icel., that a freeholder has to pay tax (skattr) only if he has more head of cattle (kúgildi, q. v.), than persons to support.IV. a head, chief; höfuð lendra manna, Fms. vii. 273; h. ok höfðingi, Stj. 457; Þrándheimr er h. Noregs, Fms. vi. 38; höfuð allra höfuð-tíða (gen.), Leiðarvís. 23.V. of head-shaped things:1. a beak, of a ship; með gylltum höfðum, Fms. viii. 385, x. 10, 417, passim; dreka-höfuð, q. v.: the beak was usually a dragon’s head, sometimes a bison’s, Ó. H.; a steer’s, Landn. 5. ch. 8; or it was the image of a god, e. g. of Thor, Fms. ii. 325, (Ó. T. ch. 253); or of a man, Karl-höfði, Ó. H., the ship of St. Olave; cp. the interesting passage, þat var upphaf enna heiðnu laga, at menn skyldu eigi hafa höfuðskip í hafi, en ef þeir hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð áðr þeir kæmi í lands-sýn, ok sigla eigi at landi með gapandum höfðum eðr gínandi trjónum, svá at landvættir fældisk við, Landn. (Hb.) 258, Fms. vi. 180 (in a verse), vii. 51 (in a verse). 2. the capital of a pillar, Al. 116, Fb. i. 359 (of tent poles): of carved heads in a hall, sér þú augun útar hjá Hagbarðs-höfðinu? Korm. ch. 3: heads of idols carved on chairs, Fbr. ch. 38: carved heads on high-seats, Eb. ch. 4: that these figures sometimes represented fairies or goddesses is shewn by the word brúða (q. v.) and stólbrúða; heads of bedsteads seem to have been carved in a similar way; cp. also Korm. 86, see tjasna.3. the head-piece of a bridle; týndi maðr höfði á beisli því er görsema-vel var gört, Bs. i. 314, v. l.; the head of a rake, hrífu-h., etc.COMPDS: höfðabúza, höfðafjöl, höfðalag, höfðaskip, höfðatal, höfðatala, höfuðband, höfuðbani, höfuðbein, höfuðburðr, höfuðbúnaðr, Höfuðdagr, höfuðdúkr, höfuðfaldr, höfuðfatnaðr, höfuðfetlar, höfuðgerð, höfuðgjarnt, höfuðgull, höfuðhlutr, höfuðhögg, höfuðlausn, höfuðlauss, höfuðleðr, höfuðlín, höfuðmein, höfuðmikill, höfuðmundr, höfuðórar, höfuðrót, höfuðsár, höfuðskél, höfuðskip, höfuðskjálfti, höfuðsmátt, höfuðsnauðr, höfuðsótt, höfuðsteypa, höfuðsundl, höfuðsvími, höfuðsvörðr, höfuðtíund, höfuðverkr, höfuðvíti, höfuðvörðr, höfuðþváttr, höfuðþyngsl, höfuðærr, höfuðærsl.B. Chief, capital, found like the Gr. ἀρχι- in countless COMPDS: höfuðatriði, höfuðá, höfuðárr, höfuðátt, höfuðbarmr, höfuðbaðmr, höfuðbarmsmaðr, höfuðbaugr, höfuðbenda, höfuðbiti, höfuðbitarúm, höfuðblót, höfuðborg, höfuðból, höfuðbæli, höfuðbær, höfuðdrottning, höfuðefni, höfuðengill, höfuðfaðir, höfuðfirn, höfuðfól, höfuðgersemi, höfuðgjöf, höfuðglæpr, höfuðgoð, höfuðgrein, höfuðgæfa, höfuðhátíð, höfuðhetja, höfuðhof, höfuðinnihald, höfuðísar, höfuðíþrótt, höfuðkempa, höfuðkennimaðr, höfuðkirkja, höfuðklerkr, höfuðkonungr, höfuðkostr, höfuðkvöl, höfuðlist, höfuðlýti, höfuðlæknir, höfuðlærdómr, höfuðlöstr, höfuðsmaðr, höfuðmeistari, höfuðmerki, höfuðmusteri, höfuðnafn, höfuðnauðsyn, höfuðniðjar, höfuðprestr, höfuðráð, höfuðráðgjafi, höfuðskáld, höfuðskepna, höfuðskutilsvein, höfuðskömm, höfuðskörungr, höfuðsmiðr, höfuðspekingr, höfuðstaðr, höfuðstafn, höfuðstafr, höfuðstjarna, höfuðstóll, höfuðstólpi, höfuðstyrkr, höfuðsynd, höfuðsæti, höfuðtunga, höfuðvápn, höfuðveizla, höfuðvél, höfuðvindr, höfuðvinr, höfuðþing, höfuðætt. -
6 HUNDRAÐ
(pl. hundruð), n. hundred; tírœtt h. = 100; tólfrœtt h. = 120; hundruðum, by (in) hundreds; as value, one hundred and twenty ells of the stuff wadmal; h. frítt, a hundred paid in cattle; tólf hundruð mórend, twelve hundred in dark-striped wadmal; hundrað silfrs, ? the silver value of 120 ells (= 20 ounces).* * *n. pl. hundruð; the form hund- (q. v.) only occurs in a few old compd words: [Goth. hunda, pl.; A. S. hund; O. H. G. hunt; the extended form in Hel. and old Frank, hundered; Germ. hundert; Dan. hundrede; Swed. hundra; the inflexive syllable is prob. akin to - ræðr in átt-ræðr]:—a hundred; the Scandinavians of the heathen time (and perhaps also all Teutonic people) seem to have known only a duo-decimal hundred (= 12 × 10 or 120); at that time 100 was expressed by tíu-tíu, cp. Ulf. taihun-taihund = ten-teen; Pal Vídalín says,—hundrað tólfrætt er sannlega frá heiðni til vor komið, en hið tíræða er líkast að Norðrlönd hafi ekki vitað af fyrr en Kristni kom hér og með henni lærdómr þeirrar aldar, Skýr. s. v. Hundrað (fine): but with the introduction of Christianity came in the decimal hundred, the two being distinguished by adjectives,—tólfrætt hundrað = 120, and tírætt hundrað = 100. But still the old popular duodecimal system continued in almost all matters concerned with economical or civil life, in all law phrases, in trade, exchange, property, value, or the like, and the decimal only in ecclesiastical or scholastic matters (chronology, e. g. Íb. ch. 1, 10). At the same time the word in speech and writing was commonly used without any specification of tírætt or tólfrætt, for, as Pal Vídalín remarks, every one acquainted with the language knew which was meant in each case; even at the present time an Icel. farmer counts his flocks and a fisherman his share (hlutr) by the duodecimal system; and everybody knows that a herd or share of one hundred and a half means 120 + 60 = 180. In old writers the popular way of counting is now and then used even in chronology and in computation, e. g. when Ari Frode (Íb. ch. 4) states that the year consists of three hundred and four days (meaning 364); the census of franklins given by the same writer (where the phrase is hundruð heil = whole or full hundreds) is doubtless reckoned by duodecimal, not decimal hundreds, Íb. ch. 10; and in the census of priests and churches taken by bishop Paul (about A. D. 1200) ‘tíræð’ is expressively added, lest duodecimal hundreds should be understood, Bs. i. 136. The Landn. (at end) contains a statement (from Ari?) that Iceland continued pagan for about a hundred years, i. e. from about 874–997 A. D. In the preface to Ólafs S., Snorri states that two duodecimal hundreds (tvau hundruð tólfræð) elapsed from the first colonisation of Iceland before historical writing began (i. e. from about A. D. 874–1115): levies of ships and troops are in the laws and Sagas counted by duodecimal hundreds, e. g. the body-guard of king Olave consisted of a hundred hirð-men, sixty house-carles and sixty guests, in all ‘two hundred’ men, i. e. 240, Mork. 126; the sons of earl Strút-Harald had a hundred men, of whom eighty were billetted out and forty returned, Fms. xi. 88, 89; hálft hundrað, a half hundred = sixty, Mork. l. c.2. a division of troops = 120; hundraðs-flokkr, Fms. vi. (in a verse).II. in indef. sense, hundreds, a host, countless number, see hund-, as also in the adverb, phrase, hundruðum, by hundreds (indefinitely), Fms. vi. 407, Þiðr. 275, 524: in mod. usage as adjective and indecl., except the pl. in -uð, thus hundruð ásauðum, Dipl. iv. 10.B. As value, a hundred, i. e. a hundred and twenty ells of the stuff wadmal, and then simply value to that amount (as a pound sterling in English). All property, real as well as personal, is even at present in Icel. taxed by hundreds; thus an estate is a ‘twenty, sixty, hundred’ estate; a franklin gives his tithable property as amounting to so and so many hundreds. As for the absolute value of a hundred, a few statements are sufficient, thus e. g. a milch cow, or six ewes with lambs, counts for a hundred, and a hundrað and a kúgildi (cow’s value) are equal: the charge for the alimentation of a pauper for twelve months was in the law (Jb. 165) fixed to four hundred and a half for a male person, but three hundred and a half for a female; cp. also the phrase, það er ekki hundrað í hættunni, there is no hundred at stake, no great risk! In olden times a double standard was used,—the wool or wadmal standard, called hundrað talið = a hundred by tale, i. e. a hundred and twenty ells as stated above, and a silver standard, called hundrað vegit, a hundred by weight, or hundrað silfrs, a hundred in silver, amounting to two marks and a half = twenty ounces = sixty örtugar; but how the name hundred came to be applied to it is not certain, unless half an örtug was taken as the unit. It is probable that originally both standards were identical, which is denoted by the phrase, sex álna eyrir, six ells to an ounce, or a hundred and twenty ells equal to twenty ounces (i. e. wadmal and silver at par); but according as the silver coinage was debased, the phrases varied between nine, ten, eleven, twelve ells to an ounce (N. G. L. i. 80, 81, 387, 390, passim), which denote bad silver; whereas the phrase ‘three ells to an ounce’ (þriggja álna eyrir, Sturl. i. 163, passim, or a hundred in wadmal equal to half a hundred in silver) must refer either to a double ell or to silver twice as pure: the passage in Grág. i. 500 is somewhat obscure, as also Rd. 233: the words vegin, silfrs, or talin are often added, but in most cases no specification is given, and the context must shew which of the two standards is there meant; the wool standard is the usual one, but in cases of weregild the silver standard seems always to be understood; thus a single weregild (the fine for a man’s life) was one hundred, Njála passim.2. the phrases, hundrað frítt, a hundred paid in cattle, Finnb. 236; tólf hundruð mórend, twelve hundred in dark striped wadmal, Nj. 225; hundrað í búsgögnum ok í húsbúningi, Vm. 65; hundraðs-gripr, hestr, hross, kapall, hvíla, sæng, rekkja, psaltari, etc., a beast, a horse, a bed, etc., of a hundred’s value, Am. 2, 10, Vm. 25, 39, 60, 153, Jm. 3, 30; hundraðs-úmagi, a person whose maintenance costs a hundred, Vm. 156; hundraðs virði, a hundred’s value, 68. For references see the Sagas and laws passim, and for more information see Mr. Dasent’s Essay in Burnt Njal.C. A hundred, a political division which in olden times was common to all Teut. nations, but is most freq. in old Swedish laws, where several hundreds made a hérað or shire; cp. the A. S. and Engl. hundred, Du Cange hundredum; old Germ. hunderti, see Grimm’s Rechts Alterthümer; the centum pagi of Caesar, Bell. Gall. iv. ch. 1, is probably the Roman writer’s misconception of the Teut. division of land into hundreds; this is also the case with Tacit. Germ. ch. 12: cp. the Swed. local names Fjaðrunda-land, Áttundaland, and Tíunda-land, qs. Fjaðr-hunda land, Átthunda land, Tíhunda land, i. e. a combination of four, eight, ten hundreds. The original meaning was probably a community of a hundred and twenty franklins or captains. This division is not found in Icel. -
7 HÚFR
(-s, -ar), m. hulk or hull of a ship (undir húfinn á skipi).* * *m., an older form hófr, Fms. i. 176 (in a verse), as also in hófregin (q. v.), and in the phrase, eiga mikið í hófi (below):— the hulk or hull of a ship; hann þrífr upp fork ok rekr út í húfinn á skipi þeirra, hann færði forkinn í þann húf skipsins er seglit hafði ofan farit ok seglit hallaðisk áðr, Fær. 165; upp í naustið ok settu undir húfinn á skipi Orms, Ísl. ii. 81; kjöl eða stafna, húf eða hálsa, N. G. L. i. 100, freq. in Lex. Poët.; skeiðar-húfr, a ship’s hull, Arnór; stíga fyrir húf, to go overboard, Jd.; hafskips húfar, Fms. vi. (in a verse); héldir húfar, the frosted ships, Jd.; skörum hveldr húfr, Arnór; svelldr húfr; breið-húfaðr, broad-hulled.COMPDS: húflangr, hófregin.II. metaph. phrases, vera heill á hófi, to be ‘hale in hull,’ i. e. to be safe and sound; eiga mikit í hófi (húfi), to own much in a ship, to have much at stake, metaph. of a merchant. -
8 LIGGJA
* * *(ligg; lá, lágum; leginn), v.1) to lie (ör liggr þar úti á vegginum);liggja sjúkr, to lie sick (hann liggr sjúkr heima);þeir lágu í sárum, they lay ill of their wounds;2) to lie buried (hér liggr skáld);3) to lie at anchor (hann lagði til hafnar ok lá þþþþþþar um hríð);liggja veðrfastr, to lie weather-bound;4) to lie, be situated, of a place (þorp ok borgir, er lágu við ríki hans);5) to lie, go, lead, of a road (liggr gata til bœjarins);6) to be covered with ice, ice-bound (vetrar-ríki var á mikit ok lágu firðir allir);7) to lie with, have sexual intercourse with, = liggja hjá konu;8) with preps. and advs.:liggja á e-m, to lie heavy on, weigh upon, oppress (liggja á mér hugir stórra manna);liggja á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame one;liggja á e-m, to be fated to one (þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr);liggja á e-u, to attend, be connected with (á þessum ráðum liggja stórmeinbugir);to be urgent, of importance, pressing (A. kvað honum eigi á liggja þat at vita);liggr honum ekki á, it does not matter to him;liggja á úknyttum, to pursue wicked courses;liggja eptir, to be left undone (skal ekki eptir liggja þat, sem vér megum þeim veita);liggja fyrir e-m, to lie in wait for;liggja fyrir, to be in store for, or open to, one;þœtti mér þat ráð fyrir liggja, at þú sendir menn, that the best thing would be to send men;liggja hjá e-rri, to lie with (lá ek hjá dóttur þinni);liggja í e-u, to stick or sink in (lágu hestarnir á kafi í snjónum);liggja í, to stick fast in mire or bog (liggr í hestrinn undir þeim);liggja í hernaði, víkingu, to be engaged in warfare;liggja niðri, to lie untold (nú skal þat eigi niðri liggja, er honum er þó mest vegsemd í);liggja saman, to be adjacent (lágu saman skógar þeirra Lopts);liggja til e-s, to belong to (naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar);bœtr liggja til alls, there is atonement for every case;to be due or proper (þótti þat til liggja at taka af honum tignina);liggja til byrjar, to lie by for a fair wind;liggja til hafs, to lie ready for sea (lá biskup til hafs sex vikur);liggja um e-n, to lie in wait for;liggja um e-t, to be bent upon (hann liggr um þat nótt ok dag at veita yðr líflát);liggja undir e-n or e-m, to be subject to, belong to (þessi lönd liggja undir Danakonung);hlutr e-s liggr undir, one is worsted;liggja úti, to lie out, not in a house (sumir lágu úti á fjöllum með bú sín);liggja við, to lie at stake (líf mitt liggr við);þá muntu bezt gefast, er mest liggr við, when the need is greatest;e-m liggr við e-u, one is on the verge of;mörgum lá við bana, many lay at death’s door;lá við sjálft, at, ti was just on the point of.* * *pres. ligg, pl. liggja; pret. lá, 2nd pers. látt, mod. lást; subj. lægi; imperat. ligg and liggðú; part. leginn: [Ulf. ligan = κεισθαι; A. S. licgan; Chauc. to ligge; North. E. and Scot. to lig; Engl. to lie; Germ. liegen; Dan. ligge]:—to lie; ör liggr þar úti á vegginum, Nj. 115, Fas. i. 284; þeir vógu at honum liggjanda ok úvörum, 332; hann liggr á hauginum, Fb. i. 215; lá hann inni meðan þeir börðusk, Nj. 85; legsk hann niðr í runna nokkura ok liggr þar um stund, 132; Rafn lá í bekk, Sturl. i. 140; sveinar tveir er lengi höfðu úti legit á fjöllum, to lie out in the cold, Fms. ii. 98; sumir lágu úti á fjöllum með bú sín, lay out on the fells with their cattle, Sturl. iii. 75: of robbers, cp. úti-legu-maðr, an ‘outlying-man,’ outlaw; l. úti á fjöllum, Ld. 250: of freebooters, víkingar tveir, ok lágu úti bæði vetr ok sumar, Grett. 83; l. í hernaði, víkingu, to be out on a raid, Fs. 120, Eg. 1, Fms. xi. 44:—to lie, rest, þú skalt liggja í lopti hjá mér í nótt, Nj. 6; lágu þau þar tvau ein í loptinu, 7; þú skalt ríða um nætr en liggja ( but lie abed) um daga, 34; Gunnarr lá mjök langa hríð, 94; þeir lágu úti um nóttina, lay out by night, Fms. ix. 364: the phrase, liggja á gólfi, to lie on the floor, to lie in labour, Fb. ii. 263: of carnal intercourse, to lie with, hefir Guðrún dóttir mín legit hjá þér, Nj. 94; lá ek hjá dóttur þinni, 130: liggja með e-m, id., Grág. i. 128; hón hefir legit sekt í garð konungs, N. G. L. i. 358: with acc., liggja konu, stuprare, Gþl. 203, N. G. L. i. 20; at þú hafir legit dóttur Ísólfs, Lv. 78: of animals (rare), en veðrarnir ok bukkarnir lágu þær, Stj. 178:—to lie sick, hann liggr sjúkr heima at búð …, lá hann sjúkr um allt þingit, Nj. 80; Þórólfr ok Bárðr lágu í sárum, lay sick of their wounds, Eg. 34; Helga tók þá ok þyngd ok lá þó eigi, H. lay sick, but not bedridden, Ísl. ii. 274; ef griðmaðr liggr af verkum sínum, lies sick from his work, Grág. i. 154; ef hann liggr í helsótt, 201:—to lie, be buried, Björn liggr í Farmanns-haugi, Fms. i. 12; hér liggr skald, Fb. i. 215 (in a verse):—to lie at anchor, Bs. i. 713; þar lagði hann til hafnar ok lá þar um hríð, Fms. i. 145; lágu langskip konungs með endilöngum bryggjum, ix. 478; þeir lágu þar nokkura hríð undir nesi einu, Nj. 43; hann lá í Gautelfi austr, 122; þar lá fyrir í höfninni knörr einn mikill, Eg. 79; en er hann kom fyrir Elfina þá lágu þeir þar ok biðu nætr, 80; Haraldr konungr lá liði sínu út fyrir Hreinsléttu, Fms. i. 12; liggja til byrjar, to lie by for a fair wind, 135; liggja til hafs, id., Bs. i. 66, Bjarn. 4, Gísl. 7, Landn. 223: l. veðr-fastr, to lie weather-bound:—lágu hvelpar í hundunum, they were big with whelps, Fms. xi. 10: l. í kafi, to sink deep; þá liggr í hestrinn undir þeim, sank in a quagmire, Fs. 65; Gregorius lá í ísinum, Fms. vii. 273; also, lágu hestarnir á (í) kafi, Eg. 546.II. to be covered with ice, ice-bound (cp. leggja); vötnin lágu öll, Fbr. 13; til Vigra-fjarðar, ok lá hann allr, Eb. 84 new Ed.; lágu allir firðir, 306.III. to lie idle, of capital; enda er heimting til fjárins, hversu lengi sem liggr, Grág. i. 209; enda liggr féit hér alldregi, 220; erfðir liggi sem áðr er skilt um, Gþl. 254; liggja úslegit, to lie unmown, Grág. ii. 284; láta sum orð liggja (to let them lie, leave out) þau er máli eigu at skipta, þat er ljúgvitni, i. 43; l. niðri, to lie down, lie dormant, lie untold, or the like, Fagrsk, 126, Nj. 88, Ó. H. 233, Grett. 192 new Ed.; opt má satt kyrt liggja, truth may often be left alone, a saying: liggja eptir, to be left behind, untold, Fms. viii. 4: spec. usages, liggja lauss fyrir, to lie loose, lie at one’s hand; fylg þú nú virðing þinni er þér liggr laus fyrir, Boll. 360; þótti eigi svá laust fyrir liggja sem þeir hugsuðu, Fms. viii. 357: liggja undir e-m (or e-n), of power, lands, to belong to; jörðu þeirri er legit hefir undir oss langfeðrum, Gþl. 296; þat er mikit ríki, ok liggr undir biskup í Skáni, Fms. xi. 231.IV. to take, hold, of a measure; vatns-ker þau er í lágu matskjólur tvennar, Hom. (St.): the phrase, liggja í miklu, litlu rúmi, to take a great, a little space, metaph. to think much, little of a thing, Ld. 210, Al. 152; liggja í léttu rúmi, to care little for: e-m liggja vel (ílla) orð til e-s, to speak well ( ill) of a thing or person, Konr.; honum lágu vel orð til hans, he spoke favourably of him.V. to lie, be situated, of a place, road, of direction; slá er lá um þvert skipit, Nj. 125; liggja saman garðar, Gísl. 10; liggr sá steinn þar enn, Eg. 142, Gm. 4, 12; þær (the Scilly Islands) liggja vestr í hafit fra Englandi, Fms. i. 145; at garði þeim sem liggr ofan eptir mýrinni, Dipl. v. 25; er sagt er at liggi sex dægra sigling í norðr frá Bretlandi, Landn. (begin.); en Finnmörk liggr fyrir ofan öll þessi lönd, Eg. 58; Ey liggr í Hitará, Bjarn. 22; eyin liggr við þjóðleið fyrir útan, Ó. H. 116; veiði-stöð sú liggr á Breiða-firði er Bjarneyjar heita, Ld. 38; þar liggr til hafs útver, lies on the sea-side, Ó. H. 149; veginn þann er um skóginn lá, Eg. 578; sem leið liggr, Eb. 306; liggr gata til bæjarins, Gísl. 28; en til góðs vinar liggja gagnvegir, Hm. 33; leiðin liggr fram með hálsinum, Eg. 582; tjaldstaði þá er þeim þóttu beztir, ok hæst lágu, Fms. vi. 135; þangat sem leiðin liggr lægra, Sturl. ii. 247: of the body, lá hátt tanngarðrinn, he had prominent teeth, Nj. 39: of the eyes, rauðlituð augu ok lágu fagrt ok fast, Fms. viii. 447; augu þau er liggja í ljósu líki, Kormak: ofarliga mun liggja ú-jafnaðr í þér, Grett. 135 new Ed.B. Metaph. usages, esp. with prepp.; liggja á, to lie heavy on, to weigh upon, and metaph. to oppress; liggja á mér hugir stórra manna, Fb. i. 258, Sks. 276; l. á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame, Fms. xi. 336: of a fine, þar liggr ekki fégjald á, ’tis not finable, K. Þ. K. 164: to be bewitched, lie under a spell, þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr, Fms. x. 220 (cp. leggja á e-n and á-lög): to pursue, liggja á úknyttum, to pursue wicked things, 172; liggja á úráði, Karl. 121: to be urgent, of importance, pressing, kvað honum eigi á liggja þat at vita, Grett. 37 new Ed.; eigi þykki mér á því liggja, segir Járnskjöldr, Fb. i. 259; mun þar stórt á liggja, ’tis a grave matter, Nj. 62; nú liggr honum ekki á ( it does not matter for him), þótt hann komi aldri til Íslands, Band. 10: mod., það liggr ekki á, it does not press, is not urgent; mér liggr á, it lies on me, is pressing for me: impers. to feel, be in spirits so and so, liggr vel á e-m, to be in good spirits; liggr ílla á e-m, to be in low spirits, the metaphor being taken from the pressure on the mind: leaving out the prep., lá honum þat ílla, it weighed heavily on hitn, Bs. i. 775:—liggja að, in the phrase, það lá að, that was just what was to be expected! an expression of dislike:—liggja fyrir e-m, to lie before one, of things to be done or to happen, of what is fated, doomed (see for-lög); þætti mér þat ráð fyrir liggja, faðir, at þú sendir menn, the best thing to be done would be to send men, Eg. 167; at þat mundi fyrir liggja at búask til orrostu, 283; en Bera kvað Egil vera víkings-efni, kvað þat mundu fyrir liggja, þegar hann hefði aldr til, 190: liggja fyrir e-m, to lie in one’s way, in ambush (cp. fyrirsát), Edda 148 (pref.), Eg. 240:—liggja um e-t, to lie in wait for, Fms. x. 287; l. um líf e-s, to seek one’s life, Stj. 550, Sks. 722:—liggja til, to be due to, deserved; þótti þat til liggja at taka af honum tignina, Eg. 271: to belong to, naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar, 719: to fit to, til sumra meina liggr bruni (as a remedy), 655 xi. 28; bætr liggja til alls, there is atonement for every case, Fas. iii. 522; e-m liggr vel (ílla) orð til e-s, to speak well (or evil) of a person, Sturl. iii. 143:—liggja undir, to lie underneath, be worsted, of wrestling, Bárð. 166; fyrir hverjum liggr hlutr þinn undir, Eb. 156:—liggja við, to lie at slake; deildi … ok hafði einn þat er við lá, Ísl. ii. 215; en þeir köru at hætta til, er féfang lá við svá mikit, Eg. 57; skal þar liggja við mundrinn allr, Nj. 15; liggr þér nökkut við?—Líf mitt liggr við, segir hann, 116; þá muntú bezt gefask, er mest liggr við, when the need is greatest, 179; svá er ok at mikit liggr yðr þá við, 227; en mér liggr hér nú allt við, it is all important to me, 265; þótt ek vita at líf mitt liggi við, 115; lá við sjálft, at …, it was on the point of …, Al. 79: mod., það lá við, að …C. Reflex. to lay oneself down, lie down; þá er þat étr ok er fullt liggsk þat ok söfr (of cattle), Best. 58, cp. Gm.2. e-m liggsk e-t, to leave behind, forget; svínið lásk mér eptir, Skíða R. 185; legisk hefir mér nokkut í minni venju, ek gáða eigi at taka blezun af biskupi, Bs. i. 781: hence the mod. phrase, mér láðist ( I forgot) and mér hefir láðst, which is a corruption from mér lásk eptir; for lá mér eptir, read lásk mér eptir, I forgot, neglected (?), Skv. 1. 20; láskat þat dægr háski, it did not miss, did not fail, Arnór; láskat, be failed not, Bjarn. (in a verse). -
9 ábyrgð
f. responsibility;vera í ábyrgð um e-t, to be responsible for;vera ór ábyrgð um e-t, to be exempt from responsibility in a case;hafa mikit í ábyrgð, have much at stake;e-t er í ábyrgðum við mik, I am responsible for it.
См. также в других словарях:
have a stake in sth — ► if you have a stake in something, its success or failure will have an effect on you: »All three officials have a personal stake in the President s re election as it would allow them to keep their jobs. Main Entry: ↑stake … Financial and business terms
stake — stake1 W3 [steık] n ▬▬▬▬▬▬▬ 1 at stake 2¦(company/business)¦ 3 have a stake in something 4¦(money risked)¦ 5 high stakes 6¦(pointed stick)¦ 7 the stake 8 in the popularity/fashion etc stakes 9 (be prepared to) go to the stake for/over something … Dictionary of contemporary English
stake — ▪ I. stake stake 1 [steɪk] noun 1. [countable] FINANCE money risked or invested in a business: • He has a stake in some liquid assets that could be used for income or held on to as a safety net. • Analysts expect the company to … Financial and business terms
stake — 1 noun 1 SHARP POST (C) a pointed piece of wood, metal etc that is pushed into the ground to hold a rope, mark a particular place etc 2 the stake a post to which a person was tied in former times to be killed by being burnt: burn sb at the stake … Longman dictionary of contemporary English
stake — stake1 [ steık ] noun ** 1. ) count a wooden or metal post with a pointed end that is used for supporting or marking something a ) the stake a thick wooden pole that someone was tied to and burned in the past as a punishment: be burned at the… … Usage of the words and phrases in modern English
stake — I UK [steɪk] / US noun Word forms stake : singular stake plural stakes ** 1) a) [countable] business the part of a business that you own because you have invested money in it stake in: They took a 40% stake in the company last year. a… … English dictionary
stake — [[t]ste͟ɪk[/t]] ♦♦ stakes, staking, staked 1) PHRASE If something is at stake, it is being risked and might be lost or damaged if you are not successful. The tension was naturally high for a game with so much at stake... At stake is the success… … English dictionary
stake — 01. Nothing less than the governor s reputation is at [stake] in this latest investigation. 02. Over 100 jobs are at [stake] if the government refuses to reduce taxes for the company. 03. Jobs, the economy, endangered species, the environment;… … Grammatical examples in English
stake — I n. piece of wood 1) to drive a stake (into the ground) 2) to plant a stake (in the ground) post 3) (to burn smb.) at the stake share 4) to have a stake in smt. risk 5) at stake (our whole future is at stake) II v. (D; tr.) to stake to (to stake … Combinatory dictionary
stake — /steɪk/ noun an amount of money invested ♦ to have a stake in a business to have money invested in a business ♦ to acquire a stake in a business to buy shares in a business ● He acquired a 25% stake in the company. ■ verb ♦ to stake money on… … Marketing dictionary in english
stake — /steɪk/ noun an amount of money invested ♦ to have a stake in a business to have money invested in a business ♦ to acquire a stake in a business to buy shares in a business ● He acquired a 25% stake in the company. ■ verb ♦ to stake money on… … Dictionary of banking and finance
